Spec.struk.inž.polj Tanja Maksimović
Danska je svetski pionir u podršci istinski održivoj poljoprivredi. Danska 2015.godine dolazi do organskog akcionog plana „Raditi zajedno za više organskih proizvoda“(OAP). Razvijen kroz intenzivnu razmenu sa zainteresovanim stranama, Danski organski akcioni plan ima snažan fokus na kreiranju potražnje, istraživanju i inovacijama kroz proizvode organske poljoprivrede. Plan je podržan značajnim finansiranjem države, gde je država izdvojila 53.000.000 evra za razvoj organske proizvodnje sa ciljem da u 2020.godini Dansku poljoprivrednu proizvodnju pretvori u 100% organsku i biodinamičku, što je i uspela. Danska danas ima najveći tržišni udeo organskih proizvoda na svetu. Zbog svog ozbiljnog pristupa i izuzetnih dotignuća, politika Danske osvojila je Srebrnu nagradu za politiku budućnosti 2018.godine.
Ekološke prednosti organske proizvodnje jasno su doprinele izgradnji pozitivnog stava potrošača prema organskom proizvodu. Danski poljoprivrednici koji će na svom gazdinstvu koristiti stajnjak moraju da se prijave u Danski registar korišćenja stajnjaka. Prijavljivanje za velike poljoprivrednike je obavezno, dok je to dobrovoljno za ostale poljoprivrednike u zavisnosti od njihovog novčanog prometa i količine stajnjaka na farmi.
Danska agencija osigurava obavezno prijavljivanje poljoprivrednika u sistem „Registruj se“ tj.sistem za obračunavanje đubrenja pomoću automatske IT provere zasnovane na Danskom Centralnom poslovnom registru( CVR) i sadrži podatke svih farmi. Svake godine Danska agencija izdaje smernice poljoprivrednicima koje uključuju standarde stajnjaka za sve pojedinačne kulture, na osnovu podataka automatski se izračunava maksimalna dozvoljena količina azota i fosfora.
Do kraja marta svake godine poljoprivrednici su dužni da predaju godišnji plan stočarske i biljne proizvodnje. Plan sadrži podatke o prethodnim i budućim usevima. Danska Agencija za poljoprivredu i registraciju kontrole beleži:
- ukupne površine gazdinstva,
- automatski izračuna kvotu za azot,
- automatski izračuna gornju kvotu fosfora,
- upotrebu azota i fosfora, stajnjaka, kao i drugih organskih đubriva,
- obaveznu efikasnost iskorišćavanja azota u stočnom i ostalim organskim đubrivima,
- skladištenje stajskog đubriva, mineralnog i drugog organskog đubriva od 1 do 2 godine,
- informacije o ugovorima za stajnjak (pisani ugovor o uvozu/izvozu stajnjaka sa gzdinstva na gazdinstvo),
- podatke o broju grla,
- područja i parcele sa usevima,
- informacije o korišćenju odstupanja od nitrativne direktive.
Ako se stajnjak primenjuje na površinama u vlasništvu drugog poljoprivrednika, zakup mora biti dokumentovan ugovorom o zakupu.
Neregistrovana poljoprivredna gazdinstva su dužna da plate porez na kupovinu đubriva i to 0,67 centi po kilogramu.
Stočarske farme moraju ispunjavati standard o broju životinja. Ovi standardi regulišu sva relevantna pitanja zaštite životne sredine u vezi sa skladištenjem stajnjaka, skladištenje silaže. Od avgusta 2017.godine stočarske farme su regulisane, ažurne i precizne.
Administrative kontrole se vrše automatski, a pored svih ovih administrativnih kontrola takođe se vrše inspekcijske kontrole farmi. Ove inspekcije na licu mesta obuhvataju kontrolu useva, planiranje rotaciju useva, računovodstvo, planiranje, ali i odredbe koje se tiču primene i količine stajskog đubriva.
Većina gazdinstava koja nisu registrovana u sistemu evidentiranja đubriva su oni koji se nalaze na manje od 100m od otvorenog vodotoka ili jezera, tu se vrši inspekcijki nadzor gde se vrši procena rizika od curenja suspenzije tj.tečnost iz rezervoara. Inspekcije moraju da vrše ovlašćeni inspektori, koji imaju posebne obuke i zvanično su obučeni. Moraju da budu sposobni da izvrše pregled i održavanje rezervoara za suspenziju. Oko 40 aktivnih ovlašćenih inspektora godišnje izvrše 2.300 kontrola rezervora i izveštaje šalju lokalnoj opštini i centralnom inspekcijskom sekretarijatu koji vrše kontrolu kvaliteta izveštaja i slučajne provere kvaliteta podataka inspekcije.
Ovakva politika Danske podržava raznovrsnu agroekološku poljoprivredu i predstavlja holističku strategiju za izgradnju dugoročne plodnosti, zdravih agro-ekosistema i sigurnih sredstava za život. U zdravstvenom smislu, jedan od osnovnih efekata povećane javne nabavke organske hrane je smanjenje unosa ostataka pesticida kod potrošača, smanjenje prisustva pesticida u vodi za piće i životnoj sredini, kao i izloženost farmera pesticidima.
U ispunjavanju organskog akcionog plana Danske učestvovalo je više Ministarstava, i svako Ministarsvo je imalo svoju ulogu u samom cilju. Ministarstvo zaštite životne sredine je dobilo zaduženje da pronalazi proizvođače kojima će iznajmiti zemlju za bavljenje organskom proizvodnjom, dok je Ministarstvo obrazovanja zaduženo za reformu školstva, gde će se u školama učiti o značaju organske proizvodnje. Podsticaje je država usmerila u pretvaranje zemljišta u organsko kao i u stimulisanje povećanja potrošnje organskih proizvoda.
Rentabilnost države Danske se ogleda u tome da što više organskih proizvoda izvoze po znatno visokim cenama, gde je od 2007. do 2020.godine povećala izvoz organskih proizvoda preko 200%.
Rentabilnost organske proizvodnje u Republici Srbiji treba da se ogleda u tome da bude dostupna svakom građaninu Republike Srbije i da država na taj način stimuliše potrošnju sopstvenih proizvoda, eliminiše monopol domaćih organskih proizvođača, smanji uvoz nekvalitetnih proizvoda i za njih troši ogroman novac, koji može plasirati u obliku subvencija u razvoj sopstvene održive organske proizvodnje, a tržišne viškove izvozi državama koje to nemaju, po znatno višim cenama.Danska je idealan primer da se sve može postići sa dobrim i sažetim planom.