Zima 2024/2025 donela je dramatične gubitke pčelinjih društava širom sveta, uključujući Evropu, Srbiju i SAD. Pčelari prijavljuju visoke stope mortaliteta, a glavni uzroci uključuju klimatske promene, otpornost varoe, pesticide i sve kraći životni vek pčela.
Situacija u SAD-u
U Americi, pčelari su prijavili gubitke od čak 55% kolonija između aprila 2023. i aprila 2024., što je značajno više od prosečnih 40% u prethodnim godinama. Glavni razlozi uključuju otpornost varoe na tretmane, teške vremenske uslove i povećanu upotrebu pesticida. Neonikotinoidi, koji se koriste u poljoprivredi, oslabili su imunitet pčela i povećali učestalost zamene matica (1.1 Million Bee Colonies Died This Winter. Race Is On to Learn Why. – GV Wire) (Winter Beekeeping Challenges: Managing Colony Losses).
Takođe, komercijalni pčelari koji premeštaju pčele na velike udaljenosti zbog oprašivanja (npr. badema u Kaliforniji) primećuju da su kolonije iscrpljene i podložnije bolestima (1.1 Million Bee Colonies Died This Winter. Race Is On to Learn Why. – GV Wire).
Situacija u Evropi i Srbiji
U Evropi i Srbiji, slični problemi utiču na pčelinje zajednice:
- Nepravilni vremenski uslovi – Blage zime uz nagle hladne talase dovode do povećane potrošnje hrane i izmrzavanja kolonija ( The Devastating Effect of Climate Change on Honey Bees – BeeVital Online Shop).
- Varoa i bolesti – Parazit varoa postaje sve otporniji na standardne tretmane, a klimatske promene omogućavaju mu da preživi duže periode ( The Devastating Effect of Climate Change on Honey Bees – BeeVital Online Shop).
- Kraći životni vek pčela – Prema podacima Svetskog ekonomskog foruma, prosečan životni vek pčela prepolovljen je u poslednjih 50 godina, što dodatno destabilizuje kolonije (Honeybee lifespans have halved in the past 50 years. Why? | World Economic Forum).
- Nedostatak prirodne hrane – Promene u cvetanju biljaka smanjuju dostupnost polena i nektara, što pčelama otežava preživljavanje ( The Devastating Effect of Climate Change on Honey Bees – BeeVital Online Shop).
Šta pčelari mogu da urade?
- Pojačati kontrolu i tretmane protiv varoe.
- Pravilno izolovati i ventilisati košnice kako bi se smanjile oscilacije temperature.
- Povećati zalihe hrane, posebno ako se predviđa topla zima.
- Postaviti košnice na mesta zaštićena od vetra i vlage.
- Smanjiti upotrebu hemikalija u blizini pčelinjaka.
Gubici pčela nisu samo problem pčelara – oni mogu imati ozbiljne posledice po poljoprivredu i ekosistem. Ako se trenutni trendovi nastave, proizvodnja voća i povrća širom sveta može biti ugrožena.
Ova kriza nije zaobišla ni pčelare u srbiji, prijavljeni su veliki gubici pčela tokom ove zime. Naš sagovornik kaže da je jedan od problema i dugačka sušna sezona uzrokovana klimatkim promenama koja je izazvala polensko gladovanje pčela.
Pćelari u Srbiji su u dubokoj krizi usled smanjene potražnje i loše otkupne cene meda na veliko.
Polensko gladovanje je potrebno preduprediti kvalitetnom polenskom prihranom ili zamenom za polen u periodima kada je to pčeli potrebno ali to povećava troškove održavanja košnica.
Cene meda u maloprodaji nisu rasle poslednjih 6 godina, cene otkupa na veliko su čak i pale dok su troškovi proizvodnje višestruko porasli. Domaći pčelari su na granici rentabilnosti.
Primetna je smanje potražnja prometa pčelarske opreme i stiče se utisak da je kriza u pčelarstvu velika.
Na sve to dolaze i problemi opstanka pčela u ovakoj teškoj godini i postavlja se pitanje koliko će domaći pčelari uspeti da obnove svoje pčelinjake i da spremni uđu u novu sezonu.
